چهل و پنج دوره برگزاری، جشنواره جهانی فیلم قاهره را به قدیمیترین جشنواره سینمایی آفریقا بدل کرده که همگام با صنعت سینمای باسابقه این کشور، علاقهمندان به سینمای جدیتر را با گزیدهای از فیلمهای مطرح هر سال جهان روبرو میکند؛ جشنوارهای که غالب مخاطبان آن جوانانی هستند که مشتاقانه برای تماشای فیلمها و نشستهای جنبی صف میکشند: از جمله مسترکلاس گاسپار نوئه که مورد استقبال بسیار گسترده جوانان مصری قرار گرفت تا آنجا که ظرفیت پانصد نفری تالار روباز جشنواره تکمیل شد و بسیاری هم بیرون از تالار تنها به شنیدن صدای جلسه اکتفا کردند. مدیریت این جلسه دو ساعته به عهده نگارنده بود که پس از اهدای هرم طلایی افتخاری جشنواره به گاسپار نوئه برگزار شد. از این فیلمساز برجسته آرژانتینی مقیم فرانسه درباره بسیاری از جنبههای آثار او، از تأثیر سینما در کودکیاش تا درگیر کردن نه تنها ذهن، بلکه بدن تماشاگر در حین تماشای فیلم، تا همینطور علت خشونت عیان فیلمهایش (به رغم آرام بودن شخصیتاش) پرسیدم و نوئه غالباً جوابهای مفصل و صادقانهای داد که پیشتر کمتر به زبان آورده بود.
اما جشنواره با فیلم «رویاهای گذرا» ساخته رشید مشهراوی افتتاح شد؛ فیلمی که پیش از حمله هفتم اکتبر حماس در فلسطین ساخته شده و داستان پسر دوازده سالهای را دنبال میکند که در اماکن مختلف به دنبال کبوترش است. هم به دلیل نمایش این فیلم و هم سخنرانیهای افتتاحیه، جشنواره امسال با همدردی با فلسطینیها همراه شد؛ جشنوارهای که سال گذشته به دلیل آغاز جنگ اسرائیل و حماس، به کلی تعطیل شد.
سینمای عرب طبق معمول حضور گستردهای در بخش مسابقه بینالمللی جشنواره داشت؛ از جمله حضور چشمگیری از فیلمسازان زن. «گلهای ساعت چهار» ساخته خدیجه لمکشر از تونس به یکی از مایههای اصلی سینمای عرب در سالهای اخیر میپردازد: مضمون مهاجرت و رویای سفر به اروپا. اما «بهار با لبحند آمد» اولین ساخته نهی عادل از مصر سعی دارد جهان زنانهای خلق کند که در چند اپیزود زندگی چندین زن را در شرایط مختلف بررسی میکند؛ غالباً در محیطی بسته و با دیالوگهای طولانی که قرار است ویژگیهای شخصی- و فرهنگی- طبقات مختلف را بشکافد، از جمله عروسی که در لحظه آخر در آرایشگاه زار میزند و اعتراف میکند دل خوشی از این ازدواج ندارد و عاشق کس دیگری است. این فیلم جایزه ویژه داوران در بخش افقهای سینمای عرب را به دست آورد.
اما «سال جدیدی که هرگز نیامد»، ساخته بوگدان مورشانو از رومانی جایزه هرم طلایی بهترین فیلم در بخش بینالملل را به خانه برد؛ فیلمی که داستانهای مختلفی را با انقلاب سال ۱۹۸۹ رومانی پیوند میزند. «با بربرها ملاقات کن» تازهترین فیلم ژولی دلپی که سعی دارد تصویر متفاوتی از مهاجران اهل سوریه ارائه دهد از جمله دیگر فیلمهای بخش مسابقه بود و «مالدورور» ساخته فابریس دو ولز با بازگشت به چند دهه پیشتر، داستان فساد در پلیس و محدودیتهای قانون در برابر جنایتکاران را به تصویر میکشد؛ جایی که یک پلیس جوان در برابر یک متجاوز خطرناک، خودش دست به کار میشود و پایان متفاوتی را برای فیلم رقم میزند.
«پیروزی» ساخته الساندرو کاسیگولی و کیسی افلک از بهترین فیلمهای جشنواره بود که سفرهای جشنوارهایاش را از ونیز آغاز کرد؛ یک فیلم گرم و دیدنی درباره یک خانواده بر اساس داستانی واقعی که خود این خانواده در واقع در نقش خود بازی کردهاند و در فضایی راحت و صمیمی داستانی غیرمعمول را روایت میکنند که به راحتی تماشاگر را با خود همراه میکند؛ با پایانی شگفتانگیز. این فیلم جایزه نجیب محفوظ در بخش مسابقه بینالمللی را به دست آورد.
فیلمهای ایرانی هم امسال حضور چشمگیری در جشنواره داشتند. «کیک محبوب من» ساخته بهتاش صناعیها و مریم مقدم اولین نمایشاش را در مصر در بخش خارج از مسابقه جشنواره تجربه کرد و با استقبال گسترده منتقدان مصری روبرو شد. «شاهد» ساخته نادر ساعیور هم روی جلد یکی از بولتنهای روزانه جشنواره را به خود اختصاص داد و به این ترتیب دو فیلم زیرزمینی سینمای ایران چهره متفاوتی از این سینما عرضه کردند که پیشتر در مصر ناشناخته بود. اما هیچکدام از فیلمسازان ایرانی- و همین طور میلاد تنگشیر سازنده «هر کجا، هر زمان» در ایتالیا که در بخش خارج از مسابقه جشنواره به نمایش درآمد- امکان حضور در جشنواره را نداشتند چرا که روابط پر تنش ایران و مصر باعث شده که شهروندان ایرانی با گذرنامه این کشور حق ورود به مصر را نداشته باشند.