تاریخ معماری ایران یکی از غنی‌ترین‌ها در دنیا است که ریشه در قرن‌ها ملاحظات فرهنگی، اقلیمی و هنری دارد. از عظمت بناهای باستانی مانند تخت جمشید تا هندسۀ پیچیده مساجد دوره صفویه، معماری ایران بازتاب‌دهنده درکی عمیق از فرم، مصالح و تجربه انسانی است. عناصر اصلی این میراث شامل ایوان، باغ‌های حیاط مرکزی، نماهای آجری و استفاده شاعرانه از نور و سایه هستند— مجموعه ای از اصول طراحی که همواره جاودانه مانده‌اند.
امروزه، معماران در سراسر ایران این عناصر بومی را بازتفسیر می‌کنند تا به نیازهای مدرن پاسخ دهند و در عین حال ارتباط با گذشته را حفظ کنند. این پروژه‌ها با چالش‌های معاصر نظیر تراکم شهری، حریم خصوصی و مسائل زیست‌محیطی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و در عین حال هویت معماری ایران را جشن می‌گیرند. با استفاده از مصالح محلی، طراحی‌های متناسب با بافت محیطی و تکنیک‌های نوآورانه ساخت‌وساز، این معماران الگوهای سنتی را به فرم‌های مدرن و چشمگیر تبدیل می‌کنند.
پروژه‌های زیر نشان می‌دهد که چگونه میراث معماری ایران همچنان در شکل دادن به چشم‌انداز معاصر آن تأثیرگذار است، و راه‌حل‌های خلاقانه‌ای ارائه می‌دهند که در عین احترام به سنت، پیچیدگی‌های دنیای امروز را نیز مدنظر قرار می‌دهند.
ساختمان جدید انکوباتور و دفتر توربوسیل‌تک
معمار: New Wave Architecture (لیلا الماسیان / شاهین حیدری) تهران، ایران
این پروژه که توسط شرکت معماری نیو ویو طراحی شده است، نمونه‌ای برجسته از معماری معاصر ایرانی است که نیازهای مدرن یک شرکت فناورانه را با بهره‌گیری از فرم‌ها و الگوهای معماری سنتی ایران ترکیب می‌کند.
ساختمان انکوباتور و دفتر توربوسیل‌تک نمایانگر ارتباطی عمیق با زمینه معماری ایرانی است، در حالی که همزمان پاسخ‌گوی الزامات عملکردی و زیبایی‌شناختی مدرن است. طراحی این ساختمان با استفاده از مصالح بومی، خطوط مینیمال و الگوهای الهام‌گرفته از معماری سنتی، نمونه‌ای از چگونگی تلفیق سنت و نوآوری است.
این پروژه، با هدف ایجاد محیطی مناسب برای نوآوری و همکاری، از فضاهای باز و طراحی‌های منعطف بهره می‌برد و نقش مهمی در ارائه تصویری مدرن و در عین حال ریشه‌دار از معماری ایرانی ایفا می‌کند. این هرم شیشه‌ای زاویه‌دار که در پارک فناوری پردیس قرار دارد، به‌طور طبیعی از محیط اطراف خود برخاسته و توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. نمای شیشه‌ای آن نور طبیعی را به داخل دعوت می‌کند، در حالی که پروفیل‌های آلومینیومی به شکلی مؤثر گرما را مدیریت می‌کنند.
فضای داخلی ساختمان شامل پنج طبقه است. طبقات پایین به کارگاه‌های باز اختصاص یافته‌اند، در حالی که دفاتر اداری در طبقات بالاتر قرار دارند. یک تراس روی بام و یک راهروی سبز، هوای تازه و فضاهای اشتراکی برای استفاده کاربران فراهم می‌کنند. همچنین، سیستم جمع‌آوری آب باران بخشی از راهکارهای پایداری این ساختمان است. این بنا که هم جسورانه و هم کاربردی طراحی شده، هدف خود را به‌عنوان مکانی برای نوآوری به خوبی منعکس می‌کند.
ساختمان اداری و تجاری هیترا
طراحی‌شده توسط گروه طراحی هوبا، تهران، ایران
این ساختمان که در محلۀ ولنجک تهران و بر روی سایتی با شیب طبیعی قرار گرفته است، از اختلاف ارتفاع پانزده درصدی زمین بهره می‌برد تا در سطح خیابان حیاط‌های سبز و پلازاهای شهری ایجاد کند. این تراس‌ها به‌طور مستقیم به بخش تجاری متصل شده و همزمان فضاهای عمومی ارزشمندی را برای محله فراهم می‌کنند.
نمای ساختمان دارای طراحی دوپوسته است که در آن آجر و قاب‌های فلزی فیروزه‌ای به کار رفته‌اند و جلوه‌ای بافت‌دار و لایه‌لایه به بنا می‌بخشند. جداره داخلی شیشه‌ای پیوسته، امکان نفوذ نور طبیعی را فراهم کرده و درعین‌حال مصرف انرژی را کاهش می‌دهد، در حالی که بازشوهای موجود در پوستۀ خارجی دسترسی به نما را میسر می‌سازند. این طراحی بازتعریفی از فرم‌های سنتی ساختمان‌های اداری است که میان دسترسی عمومی، یکپارچگی شهری و بهره‌وری عملکردی تعادل ایجاد می‌کند.
جزیره هرمز (اقامتگاه ماجرا)
ZAV Architects، ایران
اقامتگاه ماجرا واقع در مناظر سورئال و رنگارنگ جزیره هرمز، بخشی از یک ابتکار گسترده‌تر برای توانمندسازی جامعه محلی از طریق گردشگری پایدار و فرصت‌های اقتصادی است. این مجموعه از گنبدهای کوچک، با استفاده از تکنیک سوپرادوب که توسط نادر خلیلی توسعه یافته، الهام گرفته از توپوگرافی طبیعی و معماری سنتی جزیره است.
این گنبدها با استفاده از ماسه‌های لایروبی شده از اسکله هرمز ساخته شده‌اند و علاوه بر اقتصادی بودن، به محیط محلی پیوند دارند. استفاده از مواد و نیروی کار محلی اولویت پروژه بوده است، به‌طوری که برنامه‌های آموزشی ساکنین را به بنّاهای ماهر در ساخت سوپرادوب تبدیل کرده است. طراحی قابل تطبیق گنبدها این امکان را فراهم می‌کند که فضا به نیازهای آینده پاسخ دهد و چارچوبی انعطاف‌پذیر برای کارفرما و جزیره ایجاد کند. با سرمایه‌گذاری در مهارت‌ها و منابع محلی، این پروژه رشد اجتماعی و اقتصادی را تقویت می‌کند و همزمان هویت منحصربه‌فرد هرمز را ارج می‌نهد.
تاق بهشت
RVAD مشهد، ایران، طراحی شده توسط استودیو
برنده جایزه هیئت‌داوران، نهمین دورۀ جوایز بخش پروژه‌های تجاری ساخته‌نشده
با الهام از بازارهای تاریخی مشهد و معماری پلکانی روستای کنگ، تاق بهشت فضاهای عمومی و تجاری را با باغ‌های لایه‌لایه و مسیرهای پیاده‌روی ترکیب می‌کند. اتصال‌های باز به پارک ملت و پل‌های مرتفع، مسیرهای دسترسی و سکوهای سبز را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کنند. حیاط‌های معلق میان فضاهای اداری نور و فضای سبز را به تمامی طبقات می‌آورند، در حالی که نمای مشبک آجری نور خورشید را فیلتر کرده و گرما را کاهش می‌دهد. یک حوض مرکزی هوا را خنک کرده و ارتباط منطقه با آب را بازتاب می‌دهد، این پروژه ارائه‌دهنده پاسخی هوشمندانه به اقلیم گرم مشهد است.
Cloaked in Bricks
توسط استودیو آدمن، تهران، ایران
این پروژه به مسئاله از دست رفتن حریم خصوصی در معماری مسکونی معاصر ایران پرداخته و اصول طراحی سنتی را بازتعریف می‌کند. نمای ساختمان با یک شبکه از آجرهای چرخان پوشیده شده است که بازشوهایی ایجاد می‌کند که تعادل نور، تهویه و حریم خصوصی را برقرار کرده و در عین حال صدای ناشی از محله شلوغ را کاهش می‌دهد.
این ساختمان با الهام از خط آسمان پرهرج‌ومرج این منطقه طراحی شده و بافت آجر نمایانگر زمینه اطراف است. زاویه‌های چرخش به دقت بر اساس نور خورشید، چشم‌اندازها و نیازهای حریم خصوصی تنظیم شده‌اند تا دیالوگ میان فضای داخل و خارج حفظ شود. استفاده از آجر، که ماده‌ای سنتی در ایران است، طراحی را به ریشه‌های فرهنگی‌اش متصل می‌کند. با وجود ظاهر پیچیده، ساخت نمای ساختمان با استفاده از یک سیستم کدنویسی برای اجرای آسان‌تر ساده شده است و الگوی جدیدی برای معماری مسکونی مدرن در تهران ارائه می‌دهد.
The Courtyard Villa
استودیو نکس، لواسان، ایران
این پروژه خانه حیاط ایرانی سنتی را،از نو تصور می‌کند.و این امر را از طریق حجم‌های منحنی و حیاط مرکزی که فضای داخلی را با محیط بیرون ارتباط می‌دهد، تحقق می‌بخشد. بازشوهای دیوارها، استخر در پایه و فرم‌های قوسی اجازه می‌دهند که نور و هوا جریان یابند در حالی که حریم خصوصی حفظ می‌شود.
نمای آجری با رنگ روشن به مصالح سنتی اشاره دارد، در حالی که حیاط به‌عنوان فضایی برای تجمع عمل می‌کند، و عملکردهای خنک‌کننده و اجتماعی معماری تاریخی ایرانی را بازتاب می‌دهد. این ویلا طراحی معاصر را با ارتباط قوی با سنت‌ها و محیط محلی خود متعادل می‌کند.
ویلا ناربن استودیو گرا، کرمان، ایران
این اقامتگاه در یک باغ تاریخی انار در کرمان واقع شده است و دیوار ساقه‌دار اصلی را حفظ کرده و یک ورودی شیشه‌ای اضافه کرده است تا درختان باغ و کانال آبی آن را با جامعه متصل کند. این رویکرد بازتاب سنت ایرانی فضاهای مشترک باغ‌ها است. یک حیاط فرو رفته، که از شیوه‌های معماری محلی الهام گرفته شده، سایه‌ای در اقلیم گرم کرمان فراهم می‌کند. دو شکاف عمیق «آسمانی» هوا و نور را هدایت می‌کنند، که تهویه را بهبود می‌بخشد و نمایی از آسمان می‌سازد، که رابطۀ شاعرانه میان معماری و طبیعت را در طراحی ایرانی طنین‌انداز می‌کند.
سقف‌های لایه‌ای و دیوارهای سایه‌دار که ریشه در فرهنگ بام‌نشینی ایرانی دارند، فضاهایی برای تماشای ستارگان، تجمعات و استراحت ایجاد می‌کنند. این اقامتگاه که حول هسته‌های آجر شکسته ساخته شده است، فرم‌های بومی را بازآفرینی کرده و ساختمان را به محیط فرهنگی و اقلیمی خود متصل می‌کند.
Woof Shadow
By Faezeh Hadian Studio, North Bahar, Tehran, Iran
بازی نور ور سایه بر بافت، استودیو فایزه هادیان ،تهران، ایران
ووف شادو بازآفرینی مفاهیم سنتی ایرانی در مورد نور، سایه و حریم خصوصی را از طریق یک نمای مدرن از آجر ارائه می‌دهد.طرحی الهام گرفته از اوریگامی، سطحی تا خورده که عمق و بافت ایجاد می‌کند و از آجرها که ماده‌ای مرکزی در میراث معماری ایران است استفاده می‌کند.
در حالی که قاب‌های پنجره نماهای مختلفی از شهر را ارائه می‌دهند، این نما نور را فیلتر کرده و آلودگی بصری را کاهش می‌دهد. با استفاده از روش‌های ساخت خشک و پشتیبانی از رشته‌های فولادی، کار آجر به تعادل بین سنت و طراحی معاصر اشاره دارد و ساختمان را به هویت معماری تهران متصل می‌کند.
SUPER VOID SPACE، دهکده ایوان، ایران
این پروژه بازآفرینی ایوان سنتی ایرانی است که آن را در یک ویلای مدرن پنجاه ساله ادغام می‌کند. ایوان مرتفع که ارتباطی بین سالن نشیمن و حیاط برقرار می‌کند، با باز شدن از هر دو طرف نماهایی از فضای سبز و استخر مرکزی را قاب می‌کند. ایوان حیاط دوم با یک تاب آویزان از طاق آن که الهام گرفته از بازی‌های باستانی ایرانی است، گفت‌وگویی بین قدیم و جدید ایجاد می‌کند. نمای سیمانی خاکی مدرنیته را بازتاب می‌دهد، در حالی که فضای داخلی آجرکاری گرمای سنتی را تداعی می‌کند و پیوندی میان گذشته و حال ویلا برقرار می‌کند.
منبع
وبسایت Architizer
