Close Menu
مجله تخصصی فینیکسمجله تخصصی فینیکس

    Subscribe to Updates

    Get the latest creative news from FooBar about art, design and business.

    What's Hot

    «ساتریکون» یا دوزخ فلینی

    یک پنجره برای دیدن؛ ایرانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها | بن‌بست

    وقتی سینما قصه می‌گوید | نگاهی به کتاب روایت و روایتگری در سینما

    Facebook X (Twitter) Instagram Telegram
    Instagram YouTube Telegram Facebook X (Twitter)
    مجله تخصصی فینیکسمجله تخصصی فینیکس
    • خانه
    • سینما
      1. نقد فیلم
      2. جشنواره‌ها
      3. یادداشت‌ها
      4. مصاحبه‌ها
      5. سریال
      6. مطالعات سینمایی
      7. فیلم سینمایی مستند
      8. ۱۰ فیلم برتر سال ۲۰۲۴
      9. همه مطالب

      سکوت به مثابه‌ی عصیان | درباره‌ی «پرسونا»ی برگمان

      ۱۸ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      «گناهکاران»؛ کلیسا، گیتار و خون‌آشام

      ۱۲ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      رئالیسم اجتماعی یا موعظه‌گری در مذمت فلاکت | نگاهی به فیلم «رها»

      ۱۰ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      حافظه در برابر استبداد | از سازه‌ی روایی تا زیبایی‌شناسی مقاومت

      ۲۰ فروردین , ۱۴۰۴

      برلیناله ۲۰۲۵ | گفتگو با نادر ساعی‌ور

      ۶ اسفند , ۱۴۰۳

      «هیچ حیوانی این چنین درنده نیست»؛ برهان قربانی و روایت امروزی شکسپیر

      ۳ اسفند , ۱۴۰۳

      برلیناله ۲۰۲۵ | گزارش فیلم ماه آبی به کارگردانی ریچارد لینکلیتر

      ۲ اسفند , ۱۴۰۳

      ماه آبی: سرود اندوهگین برای هنر، زیبایی و اشتیاق

      ۳۰ بهمن , ۱۴۰۳

      یک پنجره برای دیدن؛ ایرانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها | بن‌بست

      ۲۴ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      هفت روز از هفت وادی عشق و شک و زندان | نگاهی به فیلم «هفت روز»، ساخته‌ی علی صمدی احدی، محصول آلمان، ۲۰۲۴

      ۲۱ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      یک پنجره برای دیدن؛ کلاسیک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها | به بهانۀ ۷۵ سالگی فیلم «جنگل آسفالت»

      ۲۰ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      سمفونی خون و گلوله | یادداشتی بر فیلم جنگاوری به کارگردانی ری مندوزا و الکس گارلند

      ۱۸ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      من با نینو بزرگ شدم | گفتگو با فرانچسکو سرپیکو، بازیگر سریال «دوست نابغه من»

      ۱۹ فروردین , ۱۴۰۴

      اعتماد بین سینماگر و نویسنده از بین رفته است | گفتگو با شیوا ارسطویی

      ۲۴ اسفند , ۱۴۰۳

      گفتگوی اختصاصی | نانا اکوتیمیشویلی: زنان در گرجستان در آرزوی عدالت و دموکراسی هستند

      ۲۳ اسفند , ۱۴۰۳

      مصاحبه اختصاصی | پرده‌برداری از اشتیاق: دنی کوته از «برای پل» و سیاست‌های جنسیت در سینما می‌گوید

      ۱۸ اسفند , ۱۴۰۳

      تاسیانی به رنگ آبی، کمیکی که تبدیل به گلوله شد | نگاهی به فضاسازی و شخصیت‌پردازی در سریال تاسیان

      ۱۴ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      سرانجام، جزا! | یادداشتی بر سه اپیزود ابتدایی فصل دوم سریال آخرین بازمانده‌ از ما

      ۱۱ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      سریال Andor: چگونه سال‌های «گنگستری» استالین جوان الهام‌بخش مجموعه‌ی جنگ ستارگان شد

      ۸ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      بازخوانی یک سریال ماندگار | قصه‌های مجید و قصه‌های کیومرث

      ۲۰ فروردین , ۱۴۰۴

      وقتی سینما قصه می‌گوید | نگاهی به کتاب روایت و روایتگری در سینما

      ۲۳ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      رئالیسم اجتماعی در سینمای ایران

      ۱۷ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      گزارش کارگاه تخصصی آفرینش سینمایی با مانی حقیقی در تورنتو

      ۱۵ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      سینما به مثابه‌ی هنر | نگاهی به کتاب «دفترهای سرافیو گوبینو فیلم‌بردار سینما» اثر لوئیجی پیراندللو

      ۷ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      نصرت کریمی؛ دست‌ هنرمندی که قرار بود قطع‌ شود

      ۲۹ فروردین , ۱۴۰۴

      چرا ما می­‌خواهیم باور کنیم که جیم موریسون هنوز زنده است؟

      ۱۸ فروردین , ۱۴۰۴

      هم‌آواز نبود، آوازی هم نبود | نگاهی به مستند «ماه سایه» ساخته‌ی آزاده بیزارگیتی

      ۸ فروردین , ۱۴۰۴

      نصرت کریمی، مردی برای تمام فصول

      ۲۴ اسفند , ۱۴۰۳

      «ساتریکون» یا دوزخ فلینی

      ۲۵ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      یک پنجره برای دیدن؛ ایرانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها | بن‌بست

      ۲۴ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      وقتی سینما قصه می‌گوید | نگاهی به کتاب روایت و روایتگری در سینما

      ۲۳ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      داستان‌های فینیکس | ۱۶- آئورا

      ۲۳ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      «ساتریکون» یا دوزخ فلینی

      ۲۵ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      یک پنجره برای دیدن؛ ایرانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها | بن‌بست

      ۲۴ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      وقتی سینما قصه می‌گوید | نگاهی به کتاب روایت و روایتگری در سینما

      ۲۳ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      هفت روز از هفت وادی عشق و شک و زندان | نگاهی به فیلم «هفت روز»، ساخته‌ی علی صمدی احدی، محصول آلمان، ۲۰۲۴

      ۲۱ اردیبهشت , ۱۴۰۴
    • ادبیات
      1. نقد و نظریه ادبی
      2. تازه های نشر
      3. داستان
      4. گفت و گو
      5. همه مطالب

      نگاهی به داستان «گل‌ها» نوشته‌ی «آلیس واکر»

      ۲۰ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      درهم‌ریختگی زبان‌ها

      ۱۴ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      نگاهی به داستان «ویزور» نوشته‌ی ریموند کارور

      ۱۳ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      بازخوانی یک شاهکار | «مسخ» نوشته‌ی فرانتس کافکا

      ۱۱ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      نگاهی به داستان «خانواده‌ی مصنوعی» نوشته‌ی آن تایلر

      ۲ فروردین , ۱۴۰۴

      شعف در دلِ تابستان برفی | درباره «برف در تابستان» نوشتۀ سایاداویو جوتیکا

      ۲۸ اسفند , ۱۴۰۳

      رازهای کافکا | نوشتهٔ استوآرت جفریز

      ۲۴ بهمن , ۱۴۰۳

      دربارۀ رمان «آنقدر سرد که برف ببارد» نوشتۀ جسیکا اَو

      ۱۸ دی , ۱۴۰۳

      داستان‌های فینیکس | ۱۶- آئورا

      ۲۳ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      مرد خانه | داستان کوتاه از فرانک اُکانر

      ۲۱ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      داستان‌های فینیکس | ۱۵- رفیق

      ۱۶ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      داستان‌های فینیکس | ۱۴- نمایش افسانه‌ای برای وقتی دیگر

      ۹ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      اعتماد بین سینماگر و نویسنده از بین رفته است | گفتگو با شیوا ارسطویی

      ۲۴ اسفند , ۱۴۰۳

      هر رابطۀ عشقی مستلزم یک حذف اساسی است | گفتگو با انزو کرمن

      ۱۶ اسفند , ۱۴۰۳

      زمان و تنهایی | گفتگو با پائولو جوردانو، خالقِ رمان «تنهایی اعداد اول»

      ۷ اسفند , ۱۴۰۳

      همچون سفر، مادر و برفی که در نهایت آب می‌شود | گفتگو با جسیکا او نویسندۀ رمان «آنقدر سرد که برف ببارد»

      ۲۳ بهمن , ۱۴۰۳

      وقتی سینما قصه می‌گوید | نگاهی به کتاب روایت و روایتگری در سینما

      ۲۳ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      داستان‌های فینیکس | ۱۶- آئورا

      ۲۳ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      مرد خانه | داستان کوتاه از فرانک اُکانر

      ۲۱ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      نگاهی به داستان «گل‌ها» نوشته‌ی «آلیس واکر»

      ۲۰ اردیبهشت , ۱۴۰۴
    • تئاتر
      1. تاریخ نمایش
      2. گفت و گو
      3. نظریه تئاتر
      4. نمایش روی صحنه
      5. همه مطالب

      گفتگو با فرخ غفاری دربارۀ جشن هنر شیراز، تعزیه و تئاتر شرق و غرب

      ۲۸ آذر , ۱۴۰۳

      عباس نعلبندیان با تفاوت آغاز می‌شود!

      ۱۹ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      او؛ اُگوست استریندبرگ است!

      ۲۸ فروردین , ۱۴۰۴

      کارل گئورگ بوشنر، پیشگام درام اکسپرسیونیستی 

      ۷ فروردین , ۱۴۰۴

      سفری میان سطور و روابط آدم‌ها | درباره نمایشنامه «شهر زیبا» نوشته کانر مک‌فرسن

      ۲۸ دی , ۱۴۰۳

      تاب‌آوری در زمانه فردگرایی | درباره نمایش «کتابخانه نیمه‌شب»

      ۱۵ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      نمایشی درباره زندگی سهراب شهید ثالث | درباره اجرای «فوگ غربت» به نویسندگی و کارگردانی نیما شهرابی

      ۱ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      نمایشی که تمام تماشاگران را از حال می‌­برد

      ۳۰ فروردین , ۱۴۰۴

      اندکی عشق و کمی بیشتر اقتدارگرایی | درباره نمایش «هارشدگی» به کارگردانی پویان باقرزاده

      ۲۱ فروردین , ۱۴۰۴

      عباس نعلبندیان با تفاوت آغاز می‌شود!

      ۱۹ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      تاب‌آوری در زمانه فردگرایی | درباره نمایش «کتابخانه نیمه‌شب»

      ۱۵ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      نمایشی درباره زندگی سهراب شهید ثالث | درباره اجرای «فوگ غربت» به نویسندگی و کارگردانی نیما شهرابی

      ۱ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      نمایشی که تمام تماشاگران را از حال می‌­برد

      ۳۰ فروردین , ۱۴۰۴
    • نقاشی
      1. آثار ماندگار
      2. گالری ها
      3. همه مطالب

      پنجاه تابلو | ۴۵- جرج گروس: نقاشی از دل دادائیسم و آنارشیسم

      ۲۲ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      پنجاه تابلو | ۴۴- فلیکس نوسبام: نقاش هولوکاست

      ۱۵ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      پنجاه تابلو | ۴۳- مردان برهنه از نگاه سیلویا اسلی

      ۸ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      پنجاه تابلو | ۴۲- پیتر دویگ: نقاش نقاشان

      ۱ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      فرانسیس بیکن؛ آخرالزمان بشر قرن بیستم

      ۲۱ دی , ۱۴۰۳

      گنجی که سال‌ها در زیرزمین موزۀ هنرهای معاصر تهران پنهان بود |  گفتگو با عليرضا سميع آذر

      ۱۵ آذر , ۱۴۰۳

      پنجاه تابلو | ۴۵- جرج گروس: نقاشی از دل دادائیسم و آنارشیسم

      ۲۲ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      پنجاه تابلو | ۴۴- فلیکس نوسبام: نقاش هولوکاست

      ۱۵ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      پنجاه تابلو | ۴۳- مردان برهنه از نگاه سیلویا اسلی

      ۸ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      پنجاه تابلو | ۴۲- پیتر دویگ: نقاش نقاشان

      ۱ اردیبهشت , ۱۴۰۴
    • موسیقی
      1. آلبوم های روز
      2. اجراها و کنسرت ها
      3. مرور آثار تاریخی
      4. همه مطالب

      در فاصله‌ای دور از زمین | تحلیل جامع آلبوم The Overview اثر استیون ویلسون

      ۱۷ فروردین , ۱۴۰۴

      گرمی ۲۰۲۵ | وقتی موسیقی زیر سایه انتقادات و مصالحه قرار می‌گیرد

      ۱۲ اسفند , ۱۴۰۳

      دریم تیتر و Parasomnia:  یک ادیسه‌ی صوتی در ناخودآگاه ما

      ۲ اسفند , ۱۴۰۳

      وودستاک: اعتراضی فراتر از زمین‌های گلی

      ۲۳ دی , ۱۴۰۳

      چرا ما می­‌خواهیم باور کنیم که جیم موریسون هنوز زنده است؟

      ۱۸ فروردین , ۱۴۰۴

      زناکیس و موسیقی

      ۲۷ دی , ۱۴۰۳

      چرا ما می­‌خواهیم باور کنیم که جیم موریسون هنوز زنده است؟

      ۱۸ فروردین , ۱۴۰۴

      در فاصله‌ای دور از زمین | تحلیل جامع آلبوم The Overview اثر استیون ویلسون

      ۱۷ فروردین , ۱۴۰۴

      گرمی ۲۰۲۵ | وقتی موسیقی زیر سایه انتقادات و مصالحه قرار می‌گیرد

      ۱۲ اسفند , ۱۴۰۳

      دریم تیتر و Parasomnia:  یک ادیسه‌ی صوتی در ناخودآگاه ما

      ۲ اسفند , ۱۴۰۳
    • معماری

      معماری می‌تواند روح یک جامعه را لمس کند | جایزه پریتزکر ۲۰۲۵

      ۱۴ فروردین , ۱۴۰۴

      پاویون سرپنتاین ۲۰۲۵ اثر مارینا تبسم

      ۱۶ اسفند , ۱۴۰۳

      طراحان مد، امضای خود را در گراند پَله ثبت می‌کنند | گزارشی از Runway مد شانل

      ۹ اسفند , ۱۴۰۳

      جزیره‌ کوچک (Little Island)، جزیره‌ای سبز در قلب نیویورک

      ۲۵ بهمن , ۱۴۰۳

      نُه پروژه‌ برتر از معماری معاصر ایران | به انتخاب Architizer

      ۱۸ بهمن , ۱۴۰۳
    • اندیشه

      جنگ خدایان و غول‌ها

      ۳۱ فروردین , ۱۴۰۴

      ملی‌گرایی در فضای امروز کانادا: از سرودهای جمعی تا تشدید بحث‌های سیاسی

      ۴ فروردین , ۱۴۰۴

      ترامپ و قدرت تاریخ: بازخوانی دیروز برای ساخت فردا

      ۶ بهمن , ۱۴۰۳

      در دفاع از زیبایی انسانی

      ۱۲ دی , ۱۴۰۳

      اسطوره‌ی آفرینش | کیهان‌زایی و کیهان‌شناسی

      ۲ دی , ۱۴۰۳
    • پرونده‌های ویژه
      1. پرونده شماره ۱
      2. پرونده شماره ۲
      3. پرونده شماره ۳
      4. پرونده شماره ۴
      5. پرونده شماره ۵
      6. همه مطالب

      دموکراسی در فضای شهری و انقلاب دیجیتال

      ۲۱ خرداد , ۱۳۹۹

      دیجیتال: آینده یک تحول

      ۱۲ خرداد , ۱۳۹۹

      رابطه‌ی ویدیوگیم و سینما؛ قرابت هنر هفت و هشت

      ۱۲ خرداد , ۱۳۹۹

      Videodrome و مونولوگ‌‌هایی برای بقا

      ۱۲ خرداد , ۱۳۹۹

      مسیح در سینما / نگاهی به فیلم مسیر سبز

      ۱۵ مرداد , ۱۳۹۹

      آیا واقعا جویس از مذهب دلسرد شد؟

      ۱۵ مرداد , ۱۳۹۹

      بالتازار / لحظه‌ی لمس درد در اتحاد با مسیح!

      ۱۵ مرداد , ۱۳۹۹

      آخرین وسوسه شریدر

      ۱۵ مرداد , ۱۳۹۹

      هنرمند و پدیده‌ی سینمای سیاسی-هنر انقلابی

      ۱۲ مهر , ۱۳۹۹

      پایان سینما: گدار و سیاست رادیکال

      ۱۲ مهر , ۱۳۹۹

      گاوراس و خوانش راسیونالیستی ایدئولوژی

      ۱۲ مهر , ۱۳۹۹

      انقلاب به مثابه هیچ / بررسی فیلم باشگاه مبارزه

      ۱۲ مهر , ۱۳۹۹

      پورن‌مدرنیسم: الیگارشی تجاوز

      ۲۱ بهمن , ۱۳۹۹

      بازنمایی تجاوز در سینمای آمریکا

      ۲۱ بهمن , ۱۳۹۹

      تصویر تجاوز در سینمای جریان اصلی

      ۲۱ بهمن , ۱۳۹۹

      آیا آزارگری جنسی پایانی خواهد داشت؟

      ۲۱ بهمن , ۱۳۹۹

      سیاست‌های سینما و جشنواره‌های ایرانی

      ۳۱ تیر , ۱۴۰۰

      خدمت و خیانت جشنواره‌ها

      ۳۱ تیر , ۱۴۰۰

      اوج و حضیض در یک ژانر / فیلم کوتاه ایرانی در جشنواره‌های خارجی

      ۳۱ تیر , ۱۴۰۰

      درباره حضور فیلم‌های محمد رسول اف در جشنواره‌های خارجی

      ۳۱ تیر , ۱۴۰۰

      سیاست‌های سینما و جشنواره‌های ایرانی

      ۳۱ تیر , ۱۴۰۰

      اوج و حضیض در یک ژانر / فیلم کوتاه ایرانی در جشنواره‌های خارجی

      ۳۱ تیر , ۱۴۰۰

      درباره حضور فیلم‌های محمد رسول اف در جشنواره‌های خارجی

      ۳۱ تیر , ۱۴۰۰

      ناشاد در غربت و وطن / جعفر پناهی و حضور در جشنواره‌های جهانی

      ۳۱ تیر , ۱۴۰۰
    • ستون آزاد

      نمایش فیلم مهیج سیاسی در تورنتو – ۳ مِی در Innis Town Hall و Global Link

      ۵ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      آنچه پالین کیل نمی‌توانست درباره‌ی سینمادوستان جوان تشخیص دهد

      ۳ اردیبهشت , ۱۴۰۴

      هر کجا باشم، شعر مال من است

      ۳۰ اسفند , ۱۴۰۳

      لهجه من، هویت من: وقتی نژادپرستی زبانی خودش را پشت تمسخر پنهان می‌کند

      ۱۴ اسفند , ۱۴۰۳

      کانادا: سرزمین غرولند، چسب کاغذی و دزدهای حرفه‌ای!

      ۱۱ دی , ۱۴۰۳
    • گفتگو

      ساندنس ۲۰۲۵ | درخشش فیلم‌های ایرانی «راه‌های دور» و «چیزهایی که می‌کُشی»

      ۱۳ بهمن , ۱۴۰۳

      روشنفکران ایرانی با دفاع از «قیصر» به سینمای ایران ضربه زدند / گفتگو با آربی اوانسیان (بخش دوم)

      ۲۸ شهریور , ۱۴۰۳

      علی صمدی احدی و ساخت هفت روز: یک گفتگو

      ۲۱ شهریور , ۱۴۰۳

      «سیاوش در تخت جمشید» شبیه هیچ فیلم دیگری نیست / گفتگو با آربی اُوانسیان (بخش اول)

      ۱۴ شهریور , ۱۴۰۳

      مصاحبه اختصاصی با جهانگیر کوثری، کارگردان فیلم «من فروغ هستم» در جشنواره فیلم کوروش

      ۲۸ مرداد , ۱۴۰۳
    • درباره ما
    مجله تخصصی فینیکسمجله تخصصی فینیکس
    نقد و نظریه ادبی ادبیات پیشنهاد سردبیر

    بازخوانی یک شاهکار | قسمت سوم: «ابله» نوشته‌ی داستایفسکی

    بررسی رمان «ابله» از منظر اگزیستانسالیسم
    محمدرضا صالحیمحمدرضا صالحی۷ فروردین , ۱۴۰۴
    اشتراک گذاری Email Telegram WhatsApp
    ابله
    اشتراک گذاری
    Email Telegram WhatsApp

    در سومین قسمت از مجموعه «بازخوانی یک شاهکار ادبی» که تلاش می‌کند با اشاره به برخی از مهم‌ترین مضامین شاهکارهای ادبی جهان، جرقه‌هایی در ذهن خوانندگان ایجاد کند، به‌سراغ یکی از مهم‌ترین آثار داستایفسکی رفته‌ام: رمان «ابله». به‌جای صحبت درباره کلیات رمان و مضامین آن روی فقط یک فصل از رمان متمرکز شده و سعی دارم با بررسی این فصل در سایه آرای فیلسوفان و متفکران اگزیستانسیالیست، به تشریح اندیشه‌ی داستایفسکی در این رمان بپردازم تا کلیدی باشد برای درک کلیات اثر. برای اتخاذ این شیوه دلایلی دارم که عبارتند از:

    ۱. داستایفسکی شیوه‌ی نگارش خاص و اصطلاحاً بوطیقای خودش را دارد. او به رمان به‌مثابه‌ی فلسفه می‌نگرد. گاه چنان دیالوگی (در معنای باختینی کلمه) بین شخصیت‌ها شکل می‌گیرد که خواننده بسته به شرایط، می‌تواند رد مضامین مختلف را در رمان پیگیری کند. بنابراین شایسته نیست کل رمان او را صرفاً به یک یادداشت تقلیل دهیم.

    ۲. این شیوه از بررسی رمان ها پیش از این نیز رایج بوده است. به‌عنوان مثال منتقدینی چون لاینل تریلینگ و یا هیوبرت دریفوس این کار را با فصلی از رمان «برادران کارامازوف» با عنوان مفتش اعظم  کرده‌اند. در آن فصل از رمان، شخصیت ایوان داستانی را برای برادرش آلیوشا تعریف می‌کند که عقاید شخصیت ایوان و نگرش او به زندگی را بازتاب می‌دهد. در فصل انتخاب‌شده از رمان ابله (بخش اول، فصل پنجم) نیز شخصیت شاهزاده میشکین در خانه‌ی سرهنگ یپانچین برای خانم یپانچین (لیزاوتا پراکفونا) و سه دخترش دو روایت مختلف از دو محکومِ به اعدام تعریف می‌کند و دو روایت خُرد در دل روایتی کلان برمی‌سازد؛ چنان‌چه حتی می‌توان این فصل را به‌طور جداگانه از کل رمان نیز مطالعه کرد و درباره‌اش اندیشید؛ همان‌ کاری که منتقدان یاد شده با فصل مفتش اعظم رمان «برادران کارامازوف» کرده‌اند.

    ۳. از همه مهم‌تر این که اهمیت اندیشه‌ی اگزیستانسیال مستتر در این دو خُرده‌روایت به‌اندازه‌ای است که می‌توان ردّ آن را در سایر فصل‌های رمان نیز پیگیری و آن را تبدیل به خوانشی از رمان کرد. این دو خُرده‌روایت برای داستایفسکی به‌قدری اهمیت دارند که آن‌ها را کاملاً آگاهانه (و نه آن‌طور که بعضی می‌گویند، خام‌دستانه) چند بار در طول رمان تکرار کرده است.

    با ذکر این مقدمه بهتر است برویم سراغ رمان.

    پلات اصلی رمان «ابله»

    رمان «ابله» داستان شاهزاده میشکین، مردی ساده‌دل و معصوم، را روایت می‌کند که پس از گذراندن زمانی در سوئیس، دوباره به روسیه و پترزبورگ بازمی‌گردد. او با جامعه‌ای فاسد و مملو از ریاکاری روبه‌رو می‌شود و با شخصیت‌هایی چون ناستاسیا فیلیپونا و راگوژین رودررو می‌شود. عشق و رقابت میان آن‌ها به تراژدی ختم می‌شود، جایی که معصومیت میشکین در برابر فساد و جنون اطرافیانش محک می‌خورد و او را به سرنوشت محتومش، یعنی بازگشت به جنون، سوق می‌دهد.

    دو خرده‌روایت، یک جهان‌بینی

    همان‌طور که بالاتر، در قسمت مقدمه ذکر شد، شخصیت شاهزاده میشکین در فصل پنجم بخش اول رمان، برای خانم یپانچین و دخترانش ماجرای دو متهم اعدامی را با جزئیاتی خاص روایت می‌کند. در روایت اول که برگرفته از خاطره‌ی شخصی داستایفسکی و اعدام لغوشده‌ی معروف خودش است، یک زندانی سیاسی داریم که اسمش را می‌گذاریم «اعدامی اول». شاهزاده میشکین ادعا می‌کند که این اعدامی را می‌شناخته و با او صحبت کرده است. ماجرا از این قرار است که حکم بخشش و تغییر حکم اعدامی اول، درست در لحظه‌ی آخر صادر می‌شود و او زنده می‌ماند. اما در لحظه‌ای که هنوز از تغییر حکمش بی‌خبر بوده، چنین حالی داشته:

    «می‌خواست به‌سرعت و صراحت در نظر مجسم کند چگونه ممکن است در حالی که هم‌اکنون وجود دارد و زنده است، تا سه دقیقه‌ی دیگر حادثه‌ای برای او روی خواهد داد. اصلاً چه حادثه‌ای است؟ چه خواهد شد و به کجا خواهد رفت؟ او خیال داشت، در همین دو دقیقه، همه‌ی این مسائل را حل کند.»

    و در ادامه درباره‌ی افکار همین اعدامی اول می‌خوانیم که:

    «اگر قرار شود نمیرم چه؟ اگر بار دیگر زندگی را باز می‌یافتم چه؟ آن‌گاه چه دنیای بی‌پایانی می‌شد! آن‌وقت دیگر تمامی زندگی از آن من می‌شد! و هر دقیقه را به قرنی تبدیل می‌کردم. ذره‌ای از آن را بیهوده از دست نمی‌دادم و حساب دقیق آن را نگاه می‌داشتم.»

    و خب همان‌طور که از روایت مشخص است، این زندانی در نهایت تیرباران نمی‌شود و به او شانس دوباره‌ای می‌دهند. اما «اعدامی دوم» به‌اندازه‌ی اولی خوش‌شانس نیست. او را با گیوتین اعدام می‌کنند. افکار این اعدامی دوم در رمان این‌چنین بازنمایی شده:

    «در این موقع هم به‌نظرش می‎‌رسید که هنوز عمر درازی در پیش دارد. قطعاً در طول راه با خودش فکر می‌کرد که هنوز خیلی مانده است؛ سه خیابان دیگر راه در پیش داریم. این یکی را که رفتیم، هنوز آن یکی و سپس دیگری که در طرف راست آن، یک نانوایی هست… حالا کو تا برسیم به نانوایی!»

    اگر به این دو خرده‌روایت در کنار هم نگاه کنیم، می‌بینیم که اعدامی‌ها برخلاف سرنوشت‌شان، در یک چیز بسیار مهم مشترک هستند: اندیشیدن به مرگ و زمان بازمانده. به‌احتمال زیاد، داستایفسکی جدا از تجربه‌ی شخصی خود و تفکراتش، این گفته‌ی آگوستین قدیس را در نوشتن در نظر داشته یا حداقل مستقیماً از آن تأثیر پذیرفته: «تنها در رویارویی با مرگ است که خود انسان متولد می‌شود.»و این گفته‌ای است به‌شدت مرتبط با فلسفه‌ی وجودی یا اگزیستانسیالیسم. در این‌جا باید کمی از داستایفسکی و زمانه‌اش  جدا شویم و رو به جلو در تاریخ حرکت کنیم تا به مارتین هایدگر برسیم.هایدگر معتقد بود که برای انسان دو مرتبه‌ی اساسی از هستی وجود دارد:

    1. مرتبه‌ی فراموشی هستی (Forgetfulness of being)
    2. مرتبه‌ی اندیشیدن به هستی (Mindfulness of being)

    در مرتبه‌ی اول (فراموشی هستی) فرد در دنیای اشیاء زیست می‌کند و کاملاً سرگرم امور روزمره زندگی است و تسلیم آن. اما در مرتبه‌ی دوم (اندیشیدن به هستی) فرد نوعی آگاهی دائم از هستی دارد. در این مرحله است که فرد در اندیشه‌ی مسئولیتش در قبال وجود خویش است. در همین مرحله است که فرد با «خودآفرینندگی» خویش در تماس است و تنها در همین مرتبه است که فرد نیروی تغییر خویش را به چنگ می‌آورد. هایدگر زندگی در مرتبه‌ی «فراموشی هستی» را «غیر اصیل» می‌داند و وقتی فرد وارد مرتبه‌ی «اندیشیدن به هستی» می‌شود، امکانات و محدودیت‌های خویش را می‌پذیرد و قدم در راه یک زندگی اصیل می‌گذارد.

    شاید در ابتدا ناامیدکننده به‌نظر برسد، زیرا هایدگر معتقد بود که فرد با صرف تفکر و اندیشیدن از مرتبه‌ی اول به مرتبه‌ی دوم نمی‌رسد و باید نوعی موقعیت‌های غیرقابل‌تغییر و جبران‌ناپذیر خاص (یا به‌قول یاسپرس، موقعیت‌های سرحدّی) را تجربه کند تا از درون تکان بخورد. یکی از مهم‌ترین این تجربیات، مرگ است که امکان یک زندگی اصیل را فراهم می‌کند. شاید برای همین است که فروید در زمان جنگ جهانی اول چنین می‌گوید: «زندگی حقیقتاً دوباره جالب شده است و دوباره محتوای کامل خود را بازیافته.»

    حال بازگردیم به روایت‌‎های شاهزاده میشکین از دو اعدامی. اعدامی اول، در یک موقعیت سرحدی و به‌شدت اضطراب‌آور قرار گرفته و گویا برای بار اول است که کاملاً جدی مرگ را احساس می‌کند. او از همین چند دقیقه‌ی باقی‌مانده‌ی قبل از تیرباران، دارد نهایت استفاده را می‌کند و کاملاً آگاهانه به هستی خود می‌اندیشد. همین تجربه باعث می‌شود که بعد از لغو اعدامش، حداقل آگاهانه‌تر از قبل زیست کند و سایه‌ی مرگ را در هر لحظه از زندگی‌اش حس کند. اما اعدامی دوم، با آنکه لب مرز است، هنوز مرگ را بسیار دورتر از خود می‌داند. فکر می‌کند تا رسیدن به «مغازه‌ی نانوایی» هنوز کلی راه است و زمان زیادی تا رسیدن به مرگ دارد و همین باعث می‌شود که درست به مرگ نیندیشد. ما نمی‌دانیم که «اعدامی اول» در ادامه‌‎ی زندگی‌اش چه مسیری را طی کرده و شاهزاده میشکین نیز اطلاعات دیگری نمی‌دهد. اما به‌طور قطع می‌توان گفت که در همان چند دقیقه‌ای که به‌درازای یک قرن بوده، شخصیت «اعدامی اول» کاملاً در مرتبه‌ی دوم هستی از منظر هایدگر زیست کرده است؛ اتفاقی که هرگز برای «اعدامی دوم» رخ نمی‌دهد زیرا او حتی در همان روز اعدامش نیز، مرگ را دور از خودش می‌دانسته. در این‌جا بهتر است یک بار دیگر از رمان فاصله بگیریم و به یکی از تحقیقات علمی اروین یالوم ارجاع بدهیم.

    یالوم در طی تحقیقی، مصاحبه‌ای با شش نفر از ده نفری که به‌قصد خودکشی از پُل گلدن‌گیت به پایین پریده ولی زنده مانده بودند، ترتیب می‌دهد تا نگرش آن‌ها به زندگی را پس از این تجربه‌ی سرحدی بسنجد. یکی از مصاحبه‌گران درباره‌ی تجربه‌اش چنین می‌گوید:

    «قدر معجزه‌ی زندگی را حتی در تماشای پرواز یک پرنده می‌دانم… من حس یکی شدن با همه‌چیز و یگانگی با همه‌کس را تجربه کردم.»

    نکته‌ی قابل‌توجه این است که شخصیت «اعدامی اول» نیز به‌نحوی این احساس «یگانگی» با چیزهایی دیگر را تجربه می‌کند. شاهزاده میشکین درباره‌ی افکار او در لحظه‌ی آن تجربه چنین می‌گوید:

    «در آن نزدیکی کلیسایی بود که گنبد طلایی نمازخانه‌ی آن در برابر خورشید می‌درخشید. به‌یاد می‌آورد که به این گنبد، و به پرتویی که از آن می‌تابید، با دقت نگریسته و نمی‌توانسته چشم از آن برگیرد و این نورها را به‌منزله‌ی طبیعت دوم خود می‌پنداشت.»

    در نهایت می‌توان نگاهی دیگر نیز از منظر سارتر به این دو خرده‌روایت داشت. سارتر در کتاب «هستی و نیستی» اشاره می‌کند که انسان در نگاه «دیگری» به یک شیء تبدیل می‌شود. اعدامی‌های این دو خرده‌روایت نیز قربانی تصمیم و اراده‌ی نظام قضایی کشورهای‌شان هستند. این اعدامی‌ها دیگر یک «سوژه‌ی خودمختار» نیستند بلکه به یک «ابژه» تبدیل شده‌اند که سرنوشت‌شان قرار است به‌زودی تعیین شود. حکم شخصیت «اعدامی دوم» اجرا می‌شود ولی درباره‌ی «اعدامی اول» قضیه متفاوت است. با لغو شدن حکم اعدام او، و با از سر گذراندن این تجربه‌ی سرحدی، «اعدامی اول» دوباره به یک سوژه تبدیل می‌شود و می‌تواند دنیا را با چشم‌هایی متفاوت ببیند. این شخصیت با گذر از زندگی عادی و غیر اصیل (inauthentic life) به یک وضعیت اصیل از منظر اگزیستانسیالیسم می‌رسد. او تازه می‌فهمد که باید مسئولیت زندگی و انتخاب‌هایش را قبول کند. شاید برای همین است که در لحظه‌ی اعدام، هنگام تأمل به زندگی و اعمالش، ناگهان دچار اضطراب و خشم می‌شود:

    «”… ذره‌ای از آن (یعنی زندگی) را بیهوده از دست نمی‌دادم و حساب دقیق آن را نگاه می‌داشتم.” می‌گفت که سرانجام این فکر در وجود او تبدیل به خشمی شد که آرزو داشت هر چه زودتر تیربارانش کنند.»

    اما این زندگی اصیل با زندگی غیراصیل چه تفاوتی دارد؟ از منظر اگزیستانسیالیست‌ها، تفاوت در این‌جاست که فرد در یک زندگی اصیل می‌پذیرد که مسئول زندگی خودش است، آزادی و امکان‌های خود را آگاهانه انتخاب می‌کند، با مرگ و پوچی مواجه می‌شود و برای زندگی‌اش معنایی خودیافته می‌سازد و به‌جای این‌که صرفاً یک نقش اجتماعی باشد، خودش را به‌عنوان یک موجود آزاد می‌شناسد. در مقابل این زندگی اصیل، فردی که یک زندگی غیر اصیل دارد از آزادی و انتخاب‌های خود فرار می‌کند و براساس آنچه جامعه از او انتظار دارد زندگی می‌کند و درباره‌ی مرگ و معنای زندگی خود تأمل نمی‌کند. تجربه‌ی فرار از یک مرگ حتمی و دوباره متولد شدن، فرصتی است که فرد از یک زندگی غیر اصیل، به درون یک زندگی اصیل پا بگذارد.

    نتیجه‌گیری

    خواننده‌ای که آثار داستایفسکی را صرفاً برای دنبال‌کردن پلات می‌خواند، در نهایت به‌شدت سرخورده خواهد شد. هنگام مطالعه‌ی این آثار، باید در تعاملی فعالانه با سطربه‌سطر متن بود. در آثار او ممکن است خرده‌روایتی که اتفاقاً حذف کردنش آسیبی به پلات اصلی وارد نمی‌کند، حاوی پرسش‌ها و بصیرت‌هایی عمیق باشد که از نظر اهمیت چیزی کم از کل رمان ندارد. به همین دلیل در این یادداشت نیز صرفاً لنز دوربین را روی قسمتی از این رمان حجیم تنظیم و آن را صرفاً از منظر اگزیستانسیالیستی بررسی کردم. داستایفسکی را می‌توان یکی از نویسنده‌های پیشگامی دانست که روی بنیان‌های فکری اگزیستانسیالیسم تأثیر زیادی گذاشته است.

    ناگفته پیداست که برای بررسی جامع رمان «ابله» باید به شخصیت‌های مهمی چون  ناستاسیا فیلیپونا، راگوژین، آفاناسی توتسکی و سایرین نیز اشاره کرد که در این یادداشت کوتاه نمی‌توان به همه آنها پرداخت. همچنین می‌توان رد مضامینی مانند اهمیت کودکان برای داستایفسکی، رستگاری‌بخشی رنج، درهم‌تنیدگی رنج و محبت مسیحی به دیگری (آگاپه)، تشابه‌های پرنس میشکین با مسیح و غیره را نیز در سایر فصل‌های رمان پیگیری کرد و درباره‌شان نوشت.


    منابع
    ابله. فیودور داستایفسکی. ترجمه‌ی مهری بهفر. نشر خوارزمی
    هستی و زمان. ژان پل سارتر. ترجمه‌ی مهستی بحرینی. نشر نیلوفر
    روان‌درمانی اگزیستانسیال. اروین یالوم. ترجمه‌ی سپیده حبیب. نشر نی


    قسمت‌های پیشین:

    گتسبی بزرگ

    گهواره‌ی گربه

    داستان کتاب رمان
    اشتراک Email Telegram WhatsApp Copy Link
    مقاله قبلیکارل گئورگ بوشنر، پیشگام درام اکسپرسیونیستی 
    مقاله بعدی هم‌آواز نبود، آوازی هم نبود | نگاهی به مستند «ماه سایه» ساخته‌ی آزاده بیزارگیتی
    محمدرضا صالحی

    مطالب مرتبط

    «ساتریکون» یا دوزخ فلینی

    پرویز جاهد

    وقتی سینما قصه می‌گوید | نگاهی به کتاب روایت و روایتگری در سینما

    رضا‍ صائمی

    داستان‌های فینیکس | ۱۶- آئورا

    فینیکس
    نظرتان را به اشتراک بگذارید

    Comments are closed.

    پیشنهاد سردبیر

    دان سیگل و اقتباس نئو نوآر از «آدمکش‌ها»ی ارنست همینگوی

    داستان‌های فینیکس | ۱- فیل در تاریکی

    گچ | داستان کوتاه از دیوید سالایی

    ما را همراهی کنید
    • YouTube
    • Instagram
    • Telegram
    • Facebook
    • Twitter
    پربازدیدترین ها
    Demo
    پربازدیدترین‌ها

    «ساتریکون» یا دوزخ فلینی

    یک پنجره برای دیدن؛ ایرانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها | بن‌بست

    وقتی سینما قصه می‌گوید | نگاهی به کتاب روایت و روایتگری در سینما

    پیشنهاد سردبیر

    لهجه من، هویت من: وقتی نژادپرستی زبانی خودش را پشت تمسخر پنهان می‌کند

    امیر گنجوی

    آن سوی فینچر / درباره فیلم Mank (منک)

    امین نور

    چرا باید فیلم‌های معمایی را چند بار دید؟ / تجربه تماشای دوباره فایت کلاب

    پریسا جوانفر

    مجله تخصصی فینیکس در راستای ایجاد فضایی کاملا آزاد در بیان نظرات، از نویسنده‌ها و افراد حرفه‌ای و شناخته‌شده در زمینه‌های تخصصیِ سینما، ادبیات، اندیشه، نقاشی، تئاتر، معماری و شهرسازی شکل گرفته است.
    این وبسایت وابسته به مرکز فرهنگی هنری فینیکس واقع در تورنتو کانادا است. لازم به ذکر است که موضع‌گیری‌های نویسندگان کاملاً شخصی است و فینیکس مسئولیتی در قبال مواضع ندارد.
    حقوق کلیه مطالب برای مجله فرهنگی – هنری فینیکس محفوظ است. نقل مطالب با ذکر منبع بلامانع است.

    10 Center Ave, Unit A Second Floor, North York M2M 2L3
    • Home

    Type above and press Enter to search. Press Esc to cancel.