پاویون‌های سرپنتاین سازه‌های موقتی هستند که هر ساله توسط گالری سرپنتاین در هاید پارک لندن ساخته می‌شوند. در این پروژه که از سال ۲۰۰۰ آغاز شده، معماران برجسته و نوظهور از سراسر جهان دعوت می‌شوند تا دیدگاه‌های خلاقانه خود را به نمایش بگذارند. هر پاویون تنها برای یک فصل (تابستان) برپا می‌شود و اغلب به فضایی برای گردهمایی‌های فرهنگی، سخنرانی‌ها و برنامه‌های عمومی تبدیل می‌شود. در این نوشتار به معرفی پروژه مارینا تبسم (Marina Tabassum) می‌پردازیم و همچنین بر پروژه‌های دیگر این معمار نیز مروری خواهیم داشت.
چرا پاویون‌ها طراحی می‌شوند؟
پاویون‌ها فرصتی منحصربه‌فرد برای تجربۀ معماری معاصر و نوآورانه هستند و هر سال با طراحی متفاوت، مفاهیمی مانند نور، فضا، طبیعت و تعامل با بازدیدکنندگان را به شیوه‌ای تازه به تصویر می‌کشند. پاویون سرپانتین یک ویترین جهانی برای معماران است. بسیاری از معمارانی که بعدها ستاره شدند، از اینجا آغاز کردند، همچنین پروژه‌های هنری گالری سرپانتین، در موقعیتی فرصت ظهور دارند که مرزهای هنر و معماری به هم می‌رسند. معماران می‌توانند با هنرمندان، طراحان و متفکران مطرح تعامل داشته باشند. برای بسیاری از معماران، این پروژه سکوی پرتابی به پروژه‌های بزرگ‌تر شده است. مثلاً زها حدید پس از اجرای پاویون دوهزار، به شهرت جهانی رسید.
پروژه «کپسولی در زمان» اثری از مارینا تبسم و شرکت معماری اوست، که زبان معماری معاصر را با اقلیم، فرهنگ و تاریخ پیوند می‌زند. طراحی او برای پاویون سرپنتاین ۲۰۲۵، گفت‌وگویی معنادار میان پایداری و گذرا بودن ایجاد می‌کند.
این سازه با فرم کشیده‌ی کپسولی، در محور شمال-جنوب پارک قرار دارد و حیاط مرکزی آن با برج ناقوس سرپنتاین جنوبی هم‌راستا است. این طراحی، با الهام از سایه‌بان‌های قوسی باغ‌ها، از چهار فرم چوبی مجسمه‌وار با نمای نیمه‌شفاف تشکیل شده که نور را با بازی سایه‌ها به فضای داخلی می‌تاباند. یکی از این فرم‌ها متحرک است و می‌تواند فضا را تغییر داده و ساختاری پویا ایجاد کند.
مارینا تبسم با الهام از سنت معماری چادرهای شامیانه جنوب آسیا، بازی نور و سایه را با مقیاس و حرکت تلفیق می‌کند. این سازه‌ها که با پارچه و تیرک‌های بامبو برای گردهمایی‌ها برپا می‌شوند، الهام‌بخش پاویون او هستند. پاویون تبسم، با ساختاری باز و دعوت‌کننده، بستری برای گفت‌وگو، برنامه‌های زنده و تعاملات عمومی فراهم می‌کند. او در این باره می‌گوید:
این کپسول به ایجاد یک بازی با نور می‌پردازد که یادآور شامیانا در یک عروسی بنگالی است.
شامیانا یک نوع چادر سنتی هندی است که به‌عنوان یک سرپناه موقت در مراسم، جشن‌ها و رویدادهای فضای باز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این چادر در هند، پاکستان و بنگلادش رایج است و معمولاً در عروسی‌ها، مهمانی‌ها و گردهمایی‌های عمومی به کار می‌رود. طرح، همچنین به زندگی مردم در دلتای بنگال اشاره دارد؛ جایی که آب جاری از کوه‌های هیمالیا اغلب مردم را مجبور می‌کند تا خانه‌های خود را در فصول مختلف سال تغییر دهند. مارینا می‌گوید:
«در دلتای بنگال، معماری زودگذر است چرا که محل سکونت مردم با تغییر مسیر رودخانه‌ها تغییر می‌کند.»
مارینا تبسم کیست؟
مارینا تبسم یک معمار بنگلادشی است که به دلیل رویکردهای نوآورانه‌اش در معماری و تأکید بر استفاده از مصالح بومی و طراحی‌های پایدار شناخته می‌شود. او بر روی طراحی ساختمان‌هایی تمرکز کرده است که نه‌تنها با محیط زیست سازگاری دارند، بلکه به فرهنگ و تاریخ محلی نیز احترام می‌گذارند. برخی از دستاوردهای برجستۀ مارینا تبسم عبارتند از:
دستاوردهای معماری پایدار: مارینا تبسم به شدت به معماری پایدار و استفاده از منابع طبیعی و مصالح محلی اهمیت می‌دهد. او در طراحی‌هایش از تکنیک‌های سنتی و مصالح بومی مانند آجر، چوب و سنگ برای کاهش اثرات زیست‌محیطی استفاده می‌کند.
معماری واکنش‌گرا به آب و هوا: تبسم در پروژه‌های خود معمولاً به واکنش به شرایط آب‌وهوایی و اقلیمی توجه زیادی دارد. او در طراحی‌هایش از تهویه طبیعی، سایه‌سازی و دیگر ویژگی‌های اقلیمی برای کاهش مصرف انرژی استفاده می‌کند. یکی از پروژه‌های معروف او، به نام مرکز پابتا در بنگلادش است که نشان‌دهنده توجه به اقلیم و شرایط محلی است.
جایزه‌های بین‌المللی مارینا تبسم
مارینا تبسم در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است و جوایزی برای کارهایش دریافت کرده است. از جمله این جوایز می‌توان به جایزه معماری آقا خان اشاره کرد که در سال ۲۰۱۶ به پروژه‌های معماری او تعلق گرفت. این جایزه یکی از معتبرترین جوایز معماری در جهان است که بر طراحی‌هایی که به نیازهای جوامع و بهبود زندگی مردم می‌پردازند، تأکید دارد.
پروژه‌های فرهنگی و اجتماعی: مارینا تبسم به ویژه بر پروژه‌هایی متمرکز است که بر جامعه و فرهنگ تأثیر می‌گذارند. یکی از پروژه‌های برجسته او مسجد بیت‌الرؤوف است این مسجد که در سال ۲۰۱۲ تکمیل گردیده است، به‌عنوان پناهگاهی برای معنویت در داکای شهری شناخته شده و به دلیل استفاده زیبا از نور طبیعی و به چالش کشیدن وضعیت سنتی طراحی مساجد مورد تقدیر قرار گرفته است. او به‌جای استفاده از نمادهای سنتی مانند گنبد و مناره، این مسجد بر فضاهای باز و تعامل غنی نور و سایه تکیه دارد تا فضایی برای نماز ایجاد کند که روح را تعالی بخشد.
علاوه‌بر پروژه‌های عملی، تبسم به تدریس و پژوهش در زمینۀ معماری نیز پرداخته است. او استاد معماری است و در زمینه آموزش معماری پایدار و اجتماعی نیز فعالیت‌هایی داشته است. به‌طور کلی، مارینا تبسم به‌عنوان یک معمار، به بهبود شرایط زندگی مردم، تأثیر مثبت بر محیط زیست و استفاده از معماری به‌عنوان ابزاری برای توسعۀ اجتماعی و فرهنگی اهمیت می‌دهد. رویکرد او به معماری و طراحی باعث شده که نام او در سطح جهانی شناخته شود.
