آمادئو مودیلیانی در طول زندگی کوتاه خود تمایل سیری‌ناپذیری به نمایش فرم انسانی داشت. او با استفاده از فرم‌های کشیده و بلند، رنگ‌های ملایم و طرح‌های ساده اما عمیق، توانست سبکی خاص و متمایز در نقاشی ایجاد کند. سبک نقاشی‌های مودیلیانی، به ویژه در پرتره‌هایش، به زیبایی، رقت و احساسات انسانی اشاره دارد و او توانست از طریق این آثار، ارتباطی عمیق با بیننده برقرار کند. برخلاف بسیاری از نقاشان معاصرش، او توانست به زبانی شخصی در هنر برسد که او را از دیگر هنرمندان متمایز می‌سازد.
مودیلیانی ویژگی‌های فیزیولوژیکی خاص مدل‌های خود را ثبت می‌کرد. «مارگریتا» (تصویر بالا) نمونه‌ای از این شکل نوین و منحصربه‌فرد پرتره‌سازی است. این اثر که در سال ۱۹۱۶ نقاشی شده است، از لحظه‌ای حیاتی و بسیار پربار در دوران حرفه‌ای هنرمند نشئت می‌گیرد که در آن سبک فیگوراتیو بالغ او که با خطوط پیچشی و فرم‌های کشیده و استایل‌یزه مشخص می‌شود، به‌طور کامل ظاهر می‌شود.
این نقاشی اگرچه به‌شدت فردی است، اما کاملاً با «نوع» زنانه خاص مودیلیانی – گردن بلند، صورت بیضی، چشم‌های بزرگ و لب‌های کوچک و بسته – هماهنگ است. این اثر نمایانگر توانایی خارق‌العاده هنرمند در ایجاد تعادل میان ویژگی‌های عمومی و خاص، انتزاعی و واقع‌گرا است و جوهره‌ای از شخصیت مدل را که در مقابل او نشسته است، به‌خوبی به تصویر می‌کشد. این نقاشی «درخشش روح» را به نمایش می‌گذارد.
در میان آثار مودیلیانی، «برهنۀ لمیده» (تصویر بالا) یکی از شاهکارهای تعیین‌کننده به شمار می‌آید: ترکیبی زیبا از ایدئالیسم کلاسیک، واقع‌گرایی حسی و نوآوری مدرنیستی. این اثر به اوج بلندپروازی مودیلیانی برای خلق یک نماد مجسمه‌ای باشکوه از زن می‌رسد، چیزی که او آن را «ستون لطافت» می‌نامید، در حالی که هم‌زمان واقعیت سخت و خشن زندگی بوهیمنی او به‌عنوان یک مهاجر فقیر در یکی از محله‌های فقیرنشین پاریس را نیز منعکس می‌کند.
«برهنۀ لمیده» نه صرفاً یک پرتره، که گویا سرودی است در ستایش زیبایی زندگی، سرشار از حرکت و شور که در هر خط و رنگ آن طنین‌انداز است. این اثر، به‌اندازه‌ای واقع‌گرا که بیننده را مسحور کند، و درعین‌حال آن‌چنان استایل‌یزه که همچون رؤیایی ایدئالیستی در برابر چشم‌ها بدرخشد، از درخشان‌ترین و تحسین‌شده‌ترین نقاشی‌های برهنه به‌شمار می‌آید. در این بوم، شادابی، لطافت، شهوانیت و ستایش زندگی در هم تنیده‌اند و از میان رنگ‌ها، روحی زنده و عاشقانه، با جهانی که آن را آفریده است، نجوا می‌کند.
تابلوی «ژان هبوتِرن با کلاه» یکی از شگفت‌انگیزترین و شاعرانه‌ترین پرتره‌هایی است که مودیلیانی از همسر محبوبش به تصویر کشیده است. این اثر، سرشار از وقار و لطافتی است که در انحنای ظریف گردن ژان و ریتم آرام خطوط بدن او که همچون نغمه‌ای نرم در امتداد بوم جاری شده است، جلوه‌ای خاص می‌یابد. با نگاهی به حالت او می‌توان دریافت که چرا برخی از نقاشی‌های مودیلیانی در واپسین سال‌های عمر کوتاه اما پرشور و تأثیرگذارش با تأثیری از «مانریسم» توصیف شده‌اند.
زندگی و هنر مودیلیانی همچون دو جریان متضاد در برابر یکدیگر ایستاده‌اند، یکی، سرشار از آشوب، افراط و افسانه‌های بوهِمی، و دیگری، غرق در سکوتی سرشار از وقار و لطافت. آرامش ژان، با گردنی کشیده و نگاهی خیره در بوم، تضادی شگفت‌انگیز با غوغای زندگی پرتب‌وتاب مودیلیانی دارد. گویی این تابلو پناهگاهی است در برابر طوفان، لحظه‌ای از توازن در میان بی‌قراری‌ها. «ژان هبوتِرن با کلاه» نه‌تنها تصویری از یک معشوق است بلکه تجلی آرامشی است که شاید مودیلیانی همواره در جست‌وجوی آن بود.
مودیلیانی در ۲۴ ژانویه ۱۹۲۰ بر اثر بیماری سل از دنیا رفت. تنها دو روز بعد، ژان که نه ماه باردار بود، از پنجره‌ای پایین پرید و جان خود و فرزندش را از دست داد. داستان زندگی مودیلیانی یکی از غم‌انگیزترین روایت‌های تاریخ هنر است و از نظر تراژدی، پس از ون‌گوگ قرار می‌گیرد. او هنرمندی بود که ایمانش را در زندگی، عشق و زیبایی انسان می‌دید.
مطالب پیشین:
تاب بازی اثر ژان اونوره فراگونار
ونوس و مارس اثر ساندرو بوتیچلی
این یک نقاشی نیست! اثر رنه مارگریت
